Henryk Jarosiewicz

Wychowanie człowieka jest dziełem zarówno pospolitym, jak i nadzwyczajnym. Pospolitym, gdyż wychowawca chowa swych wychowanków tak, jak chowa się w domu wszelkie istoty zmysłowe obdarzone psychiką. Jest zaś dziełem wyjątkowym, i wykraczającym poza zjawiska czysto psychiczne, bo wychowanek jest osobą, czyli duchem. To też wyjaśnia trud myślenia o wychowaniu. Jest to ciągły wysiłek wchodzenia w głąb zjawisk.
Wykład V jest dopełnieniem analizy sumienia. Sumienie jest czynem wewnętrznym, w którym dobro uznaje się za własne, a przez to obowiązujące. W ślad za tym idzie czyn zewnętrzny, czyli realizacja dobra.
W tekście św. Pawła, przytoczonym jako motto tego wykładu, mamy zasygnalizowanych kilka ważnych spraw. Po pierwsze: odwołanie się do sprawiedliwości; posłuszeństwo wynika ze sprawiedliwości. Jak to rozumieć?
Po wtóre – mamy tu połączenie: cześć należna rodzicom ze strony dzieci, oraz swoista cześć należna dzieciom Właśnie w takim kontekście św. Paweł domaga się, by ojcowie nie pobudzali do gniewu swych dzieci, lecz… wychowywali. Nie poprzestaje na zachęcie do wychowywania, lecz dodaje, że mają wychowywać poprzez karcenia i napominania, a więc stosując metodę karcenia i napominania jako metodę. To drugi wielki problem wychowawczy: gniew.
Celem tego wykładu jest też wyjaśnienie pojęcia sprawiedliwości, a następnie zasady wzajemnej czci jako >lekarstwo< na gniew.