Henryk jarosiewicz

Zadajmy sobie pytanie: Czy wystarczy, aby nasze dziecko było samodzielne? Nie, potrzeba więcej! Niech będzie samodzielne w dobrym, a… jak najmniej samodzielne w złym!
- Zatem kształtujmy jego sumienie!
K. Wojtyła, jak pamiętamy, kładzie znak równości między samostanowieniem, a wolną wolą. Samostanowienie zostało już przybliżone. Poszerzymy teraz zrozumienie tego zjawiska analizując pojęcie „wolnej woli”.
W związku z charakterem stwierdziliśmy, ze istotą jest zajęcie aktywnego stanowiska wobec swoich emocji. Lecz czym innym jest stanowisko aktywne, a czym innym stanowisko dobre. Jak pamiętamy – Twardowski łączył sens wychowania z nabyciem sprawności do trafnych postanowień.
W zwrocie „wolna wola” mamy najpierw stwierdzenie faktu woli, a następnie jej wolności. Rozwojowo najpierw ujawnia się wola, czyli dążenie do dobra. Początkowo jest to dążenie popędowe. Następnie zaś popęd ulega sublimacji a zakres dobra się poszerza poprzez uczestnictwo w kulturze. W końcu dążenie staje się coraz bardziej wolne, czyli podległe prawdzie o dobru. Taki też jest bieg wychowania, najpierw trzeba zadbać o uwrażliwienie na dobro, a następnie o swobodę w jego realizacji.
Pierwszy aspekt dotyczy tzw. „kultury sumienia”, a drugi „kultury wolności”. Wychowania wymaga zarówno sumienie, jak i wolności.